کانی سازی مس و دگرسانی های مرتبط با مجموعه افیولیت ملانژ منطقه بابالو (چالدران – استان آذربایجان غربی)

چکیده: منطقه مورد مطالعه در شمال غرب ایران و شرق شهرستان چالدران در استان آذربایجان غربی قرار دارد. این محدوده قسمتی از مجموعه افیولیتی خوی (مجموعه شرقی) می باشد. مجموعه افیولیت ملانژ منطقه بابالو ترکیب حدواسط و مافیک دگرگونه دارد و متشکل از سنگ های متاکوارتزمونزودیوریت، متامونزودیوریت-گابرو تا متادیوریت-گابرو می باشد. لیستونیت ها به صورت رگه ای و یا لنزی در امتداد گسل در میان مجموعه افیولیت ملانژ طی دگرسانی سیلیسی- کربناتی یا لیستونیتی تشکیل شده اند. این لیستونیت ها بر اساس سنگ شناسی و درصد سیلیس به دو نوع لیستونیت سیلیسی- کربناتی و سیلیسی تقسیم شده اند. مطالعات ریزساختاری لیستونیت ها برخی آثار دگرریختی را نشان می-دهند که شامل تیغه های دگرریختی، کوارتزهای تکه تکه شده، بودیناژ، فرایند کشش در کوارتز، بافت میلونیتی و بلورهای کوارتز تبلور مجدّد یافته می باشند. این بافت ها تشکیل آن ها در یک محیط برشی و گسلی و تکتونیک فعال حاکم در منطقه را نشان می دهند. بر اساس نمودارهای عنکبوتی عناصر نادر خاکی نرمالیز شده به کندریت، عناصر lree نسبت به hree غنی شده اند و روند تغییرات این عناصر در لیستونیت ها از الگوی مربوط به سنگ های حدواسط و مافیک دگرگونه تبعیت می کند. لذا چنین استنباط می شود که لیستونیت ها از دگرسانی این نوع سنگ ها تشکیل شده اند. با توجه به این که لیستونیت های منطقه دارای ماهیت سنگ منشأ حدواسط، مافیک و حاوی پتاسیم می باشند، به عنوان ارتولیستونیت و آلومتامورفیک لیستونیت در نظر گرفته می شوند. هم چنین حضور کانی فوشسیت در آن ها، نشانگر لیستونیت واقعی می باشد. دو جزء co2 و h2o نشأت گرفته از آب های سطحی و جوّی در تشکیل دگرسانی لیستونیتی نقش داشته اند. هم چنین عوامل گرادیان زمین گرمایی و گرمای ناشی از اصطکاک در پهنه های برشی به عنوان منابع حرارتی موثر در گرم شدن سیال گرمابی می باشند. بر اساس مطالعات بافتی و نتایج حاصل از بررسی محدوده پایداری کانی های حاصل از این نوع دگرسانی، فرایندهای تشکیل لیستونیت ها در سه مرحله صورت گرفته است: 1- کربناتی-شدن 2- سیلیسی شدن 3- تشکیل میکا. از نظر زمین شیمی، لیستونیت ها غنی شده از mgo، cao، sio2، loi، cr، co، ni، cu و mo می باشند. مقادیر بالای cr در آن ها حضور کانی فوشسیت یا موسکویت سبز کروم دار را تأیید می-کند. پیریت و کالکوپیریت مهم ترین کانی های سولفیدی منطقه هستند که طی فرایند دگرسانی لیستونیتی تشکیل شده اند. اکسیداسیون کانی های سولفیدی در سطح زمین پوششی از اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن را به وجود آورده است، هم چنین تشکیل مالاکیت و آزوریت به عنوان کانی های کربناتی ثانویه مس، نشان دهنده کانی سازی سولفیدی گسترده در منطقه و دخالت محلول های سوپرژن می باشد.